رصد شبکه اجتماعی توییتر عربی
​​​​​​​ درخصوص برخی اقدامات اقتصادی ایران 

خلاصه مدیریتی

    در سال‌های گذشته، جمهوری اسلامی ایران با توسعه حضور و نفوذ خود درکشورهای منطقه، از جمله عراق، سوریه و لبنان، به یک قدرت مهم در ابعاد سیاسی و نظامی در سطح منطقه تبدیل شده است که برای حفظ این قدرت، لازم است تا در کنار این ابعاد، در بعد اقتصادی نیز نقش‌آفرین باشد. در عین حال توسعه نقش‌آفرینی اقتصادی نیازمند تعامل با بدنه مردم به‌ویژه جامعه نخبگانی است تا ذائقه و نگاه مردم آن کشور با اقدامات اقتصادی ایران همسو باشد. با این حال، بررسی وضعیت افکار عمومی در کشورهای عربی نشان می‌دهد که اتخاذ تصمیم و اجرای اقداماتی موثر برای اقناع و هدایت افکار عمومی در خصوص فعالیت‌های جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر و نیازمند توجهی مضاعف است.

    امروزه باگسترش فناوری‌های ارتباط‌جمعی و توسعه حضور شبکه‌های اجتماعی در متن زندگی مردم، هر خبری در کوتاه‌ترین زمان به اطلاع جامعه می‌رسد و محل بحث و نزاع گروه‌ها، رسانه‌ها و مقام‌های مسئول کشورها می‌شود؛ لذا عدم‌توجه به چالش‌های موجود در بستر شبکه‌های اجتماعی نه تنها اقدامات ایران در کشورهای منطقه را بی‌اثر می‌کند، که ممکن است موجب بروز جهت‌گیری‌هایی منفی علیه جمهوری اسلامی ایران ‌شود. یکی ازمهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی در سطح جهان توییتر است که مورد توجه خبرنگاران، نخبگان، اساتید و فعالان فرهنگی، هنری، سیاسی و اقتصادی در سطح جهان بوده و صدها میلیون کاربر را به خود جذب کرده‌است. علاوه‌بر جریان‌سازی این رسانه اجتماعی، اخبار و محتواهای تولیدی در آن به سایر بسترهای مجازی از جمله فیسبوک و اینستاگرام نیز منتقل می‌شود و در آن‌ها جریان‌سازی می‌کند. براین اساس، رصد شبکه اجتماعی توییتر در موضوعات اقتصادی می‌تواند بیانگر نگرش خواص جامعه هدف در آن زمینه باشد و از این‌جهت رهیافت‌های قابل‌توجهی را برای مسئولین ونخبگان به‌ویژه در سطح تصمیم‌سازی و اندیشکده‌ای به همراه آورد.

    در این گزارش داده‌های موجود در شبکه اجتماعی توییتر عربی در مورد دو اقدام مهم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، یعنی صادرات برق ایران به عراق در نیمه سال 2021 میلادی و ارسال سوخت ایران به لبنان در اواخر همان سال بررسی می‌شود

​​​​​​​

    1- سنجش افکار عمومی در توییتر عربی در خصوص صادرات برق ایران به عراق:

​​​​​​​    جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر نسبت به صادرات برق و گاز به عراق اقدام کرده است و در مجموع 22 درصد از برق عراق بر پایه برق وارداتی از ایران یا برق حاصل از مصرف گاز طبیعی ایران در نیروگاه‌های عراق تأمین می‌شود. با این‌حال برخی مواقع به علت اوج مصرف برق در ایران یا مشکلات فنی، صادرات برق به این کشور به صورت موقت متوقف می‌شود که این امر موجب شکل‌گیری اعتراضاتی در عراق در سال‌های اخیر شده است. این اعتراضات حول دو محور شکل گرفته است. محور اول آن اعتراض به دخالت‌های‌ آمریکا در جلوگیری از عقد قرارداد با شرکت‌های اروپایی مانند زیمنس و رویکرد دولت‌های مختلف این کشور در واردات برق از ایران در طی سال‌های گذشته بوده است. محور دوم نیز مربوط به انفجار دکل‌های انتقال برق در عراق و اغراض پشت پرده این اقدامات است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان حجم محتوای منتشر شده در مورد اول، بیش‌تر از مورد دوم است. این تفاوت حجم محتوایی، می‌تواند دلایل مختلفی داشته‌باشد. اما اصلی‌ترین دلیلی که می‌توان ذکر نمود این است که موضوع دخالت‌های آمریکا و وابستگی به واردات برق از ایران، به نسبت انفجار دکل‌ها، افکار عمومی مردم را بیش‌تر به خود درگیر کرده که ناشی از قطعی‌های مکرر خصوصا در سال‌های اخیر است.

    بررسی نظرات کارشناسی و محتواهای تولید شده در بستر توییتر، نشان می‌دهد که در قطعی برق عراق، عوامل مختلفی نقش دارند. افزایش بدهی‌های عراق به ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا یکی از این عواملی است که باعث می‌شود با افزایش مطالبات و کاهش صادرات انرژی به عراق، برخی اعتراضات چه در ایران و چه درعراق به‌وجود آید. از طرفی دخالت‌های آمریکا درعراق به عنوان عاملی دیگر، روند توسعه زیرساختی را در این کشور کند کرده و هزینه توسعه عراق را افزایش داده است. آمریکا با اجازه ندادن به شرکت‌های غیرآمریکایی برای حضور در پروژه‌های برق عراق و همچنین تعلل شرکت‌های آمریکایی برای توسعه شبکه برق این کشور، عراق را در تأمین برق همواره وابسته می‌کند. به نظر می‌رسد برنامه آمریکا برای برق عراق وابسته‌کردن شبکه برق این کشور به کشورهای عربی است تا نفوذ و حضور ایران در بخش انرژی این کشور را کاهش دهد. همچنین وجود داعش در عراق، همواره یک تهدید برای توسعه زیرساخت‌های این کشور به حساب می‌آید و حمله‌ داعش به دکل‌های انتقال برق، عامل بخشی از قطعی‌ها در این کشور است. یکی از نکات مهمی که در این بررسی مشاهده گردید، موضع رسانه‌های سعودی و فعالان توییتری سعودی در تغییر واقعیت‌های میدانی و تبدیل عربستان به عنوان ناجی اوضاع بحرانی عراق است. کاربران سعودی در تغییر واقعیت‌های میدانی تلاش می‌کردند ایران را مسبب انفجار دکل‌های برق معرفی کنند؛ زیرا ایران نمی‌خواهد برق عربستان به عراق برسد. همچنین اوضاع کنونی عراق را ناشی از حضور جریان‌های موافق جمهوری اسلامی در سال‌های مختلف نشان دهند. با وجود این جریان رسانه‌ای سعودی،  افکار عمومی مردم عراق، قطعی برق را ناشی از فساد، وابستگی و بی‌خبری مسئولان از وضعیت مردم می‌دانند و انتظار دارند با توجه به اینکه عراق، یک کشور ثروتمند از حیث منابع نفتی به حساب می‌آید، این کشور در تأمین برق مانند دیگر کشورها مستقل شود.

    2- سنجش افکار عمومی در توییتر عربی در خصوص ارسال سوخت از ایران به لبنان:

    بحران سوخت و انرژی در دو سال اخیر، به عنوان یک معضل برای کشورهای محور مقاومت به ویژه لبنان و سوریه تبدیل شده و این کشورها را در وضعیت دشواری قرار داده است. بحران انرژی در لبنان یکی از پیامدهای بحران گسترده اقتصادی و مالی در این کشور از سال ۲۰۱۹ است که باعث سقوط پول ملی این کشور شد و بیش از سه چهارم مردم را به فقر کشاند. به دلیل کاهش ارزش پولی ملی و از بین‌رفتن ذخایر ارزی لبنان، این کشور قادر نیست سوخت مورد نیاز خود را تأمین کند. همچنین بحران اقتصادی و مالی در لبنان طی دو سال اخیر باعث بروز حوادث امنیتی و اعتراضات گسترده در این کشور شده است. براین اساس حزب الله لبنان برای کاهش تبعات اجتماعی و امنیتی این بحران، اقدام به واردات سوخت از ایران توسط تجار لبنانی کرد. سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله، در سخنرانی عاشورای خود در سپتامبر سال 2021 خبر از ارسال اولین محموله سوخت ایران کرد و این را آغازی برای شکستن تحریم و احتکار جریان‌های غربی در این کشور عنوان کرد. همچنین برای جلوگیری از تحریم بنادر لبنان، نفتکش‌های ایرانی محموله خود را در بندر بانیاس سوریه تخلیه کردند و این محموله‌ها از طریق کامیون به لبنان انتقال پیدا کرد. در آن مقطع زمانی سه محموله شامل مازوت، بنزین و گازوئیل در 25 شهریور و 3 و 14 مهر سال 1400 به لبنان رسید. اقدام حزب‌الله در واردات سوخت ایران از طریق سوریه توانست یک پیروزی اقتصادی در صحنه مبارزه با آمریکا و کشورهای اروپایی همراه این کشور، نظیر فرانسه و انگلیس، در ناکام‌گذاشتن تحریم‌های این کشورها و کاهش بحران در لبنان به همراه آورد. ایران نیز به عنوان کارگردان و هدایتگر این معامله اقتصادی و امنیتی سودمند، بار دیگر اثبات کردکه از دو عنصر ابتکار و قدرت، در دور زدن تحریم‌های یکجانبه‌آمریکا بهره‌مند است و این اقدام فصل جدیدی از مناسبات اقتصادی را در محور مقاومت ایجاد کرد.

​​​​​​​    در عین حال این اقدام باعث شد تا تحریم کشورهای عربی از جمله عربستان و امارات بی‌اثر شود و این کشورها نسبت به از سرگیری صادرات فرآورده‌های نفتی به لبنان اقدام کنند تا از نفوذ بیشتر ایران در لبنان جلوگیری به عمل آورند. این اقدام در شبکه اجتماعی توییتر بازتاب پیدا کرد که در این قسمت به بررسی محتواهای تولیدی در این شبکه اجتماعی پرداخته شد. از جمله هشتگ‌هایی که در این موضوع به طور ویژه با رسیدن اولین محموله سوخت ایران به لبنان ایجاد شد، می‌توان به #سید_من_وعد_ووفى، #قافلة_الوعد_الصادق، #قلوب_ملیانة_عتمة و #سفینتنا_هزمت_قیص اشاره کرد که ناظر به تحقق وعده سید حسن نصرالله و شکست تحریم‌های آمریکا است.